مدت‌هاست که مردم ایران نتوانسته‌اند، خرید خودرو به‌صورت مستقیم از درب کارخانه را تجربه کنند. بعد از قرعه‌کشی که اماواگرهای زیادی در آن وجود داشت و در برخی از موارد شایعاتی درباره تقلب در آن نیز مطرح شد، حال وزارت صمت نسخه جدیدی برای مردم پیچیده است. نسخه جدید وزارت صمت بورس کالا است. این در حالی است که خرید خودرو از بورس کالا مثل عبور از هفت‌خوان رستم است که بسیاری از شهروندان با آن آشنایی ندارند.

با نسخه جدید به‌جای رقابت بین خودروسازان، این مردم هستند که باید برای خرید یک خودرو در بورس جنگ‌وجدال داشته باشند. اما از آنجایی که هیچوقت دست دلالان از بازار خودرو کوتاه نمی‌شود، در این میان عده‌ای سودجو از پیچیده بودن شرایط سواستفاده می‌کنند و با دریافت مبلغی برای متقاضیان از بورس، خودرو خریداری می‌کنند. با توجه به شواهد، ماجرای رانت‌های عجیب‌وغریب خرید خودرو در ایران پایانی ندارد.

قسمت بعدی آزادسازی واردات خودرو است که البته برای بسیاری از مردم معنای خاصی ندارد. با توجه به افزایش نجومی قیمت خودروها دیگر دست مردم از خرید همین مدل‌های داخلی و مونتاژی با قوانین عجیب‌وغریب کوتاه شده چه برسد به مدل‌های خارجی جدید. اما نکته جالب توجه این است که نه‌تنها در بحث تولید خودرو بلکه در زمینه واردات هم شاهد انحصار هستیم. وزارت صمت به چند شرکت که در بین آن خودروسازان داخلی هم قرار دارند مجوز واردات داده است که به واسطه آن خودروسازان در بخش فروش محصولات وارداتی نیز از سود خوبی بهره‌مند می‌شوند.

این در حالی است که اگر هزینه لازم برای خرید خودروهای وارداتی نیز داشته باشید راهی جز بورس کالا ندارید. در میان خودروهای وارداتی صحبت از قیمت‌های ۱ تا ۱.۵ میلیارد تومان است اما به نظر می‌رسد قیمت‌هایی که برای این محصولات اعلام می‌شود، فراتر از این حرف‌ها باشد. جالب اینجاست که قیمت خودروهای وارداتی صفرکیلومتر مدل ۹۷ در بازار بیش از ۱.۵ میلیارد تومان است. البته هنوز جای سؤال دارد که سود حاصل از فروش این خودروها در بورس نیز به جیب چه کسانی می‌رود؟

از بحث خودروهای داخلی و وارداتی هم که بگذریم اشاره به مدل‌های مونتاژی نیز خالی از لطف نیست؛ بخشی که چینی‌ها از این طریق توانسته‌اند بازار خودرو کشور را قبضه کنند. این در حالی است که علاوه بر خودروهای چینی که در ایران مونتاژ می‌شوند، مدل‌هایی از آن‌ها به کشور وارد خواهند شد که برای خرید آن‌ها بازهم با قیمت‌های معمولاً میلیاردی باید از طریق بورس اقدام کنید.

مشخص نیست که آینده قیمت‌ها در بازار خودرو با توجه به شرایط جدید عرضه خودرو در بورس به کدام سمت می‌رود اما آنچه مسلم است، رانت‌های گسترده در این زمینه است که نمی‌تواند دست از این بازار پرسود بکشد. این در حالی است که سر بسیاری از متقاضیان واقعی خرید خودرو بی‌کلاه می‌ماند و مجبور به خرید از بازار آزاد با قیمت‌های چند برابری خواهند شد. شاید بتوان گفت تنها راه چاره در این شرایط افزایش تیراژ تولید و آزادسازی قیمت‌ها است تا همه بتوانند طعم خرید مستقیم خودرو از کارخانه در هر زمان که می‌خواهند را بچشند.