اخیراً مشکلات زیادی را در حوزه صادرات صنایع‌دستی داشته‌ایم، موانع در حمل‌ونقل و مواد اولیه تولید محصولات در داخل کشور را شاهد هستیم. دولت هم به‌هیچ‌عنوان کاری در جهت تسهیل روند صادرات صنایع‌دستی نمی‌کند، به همین منظور با حجت مرادخانی، پژوهشگر هنر و صنایع‌دستی گفت‌وگویی داشته‌ایم. در ادامه همراه ما باشید.
حجت مرادخانی در رابطه با موانع حمل‌ونقل در صادرات صنایع‌دستی گفت: موانعی که ما برای صادرات صنایع‌دستی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم و روبه‌رو هستیم، تحت تأثیر محدودیت‌های روابط بین‌المللی است که داریم و طبیعتاً این موضوع، حمل‌ونقل این محصولات را هم با مشکل مواجه کرده است. اگر ما بخواهیم محصولاتمان را به بازارهای متنوع جهانی صادر کنیم طبیعتاً باید از راه‌های صادراتی مثل دبی یا ترکیه این کار را انجام بدهیم، یعنی مثلاً اگر قرار است که محصولاتمان به کشورهایی مثل آمریکای شمالی یا اروپای غربی صادر شوند، به علت تحریم‌ها با محدودیت‌های زیادی مواجه هستیم؛ به همین سبب باید قیمتمان را نیز نسبت به بازار جهانی رقابتی‌تر کنیم و این یکی از مسائلی است که اهمیت دارد.
او ضمن اشاره به محدودیت‌های این صنعت گفت: اصولاً در مسئله صادرات صنایع‌دستی بحث محدودیت‌های مربوط به تحریم‌ها را داریم و عملاً مشکل ما روی بازگشت و بحث انتقال پول یا همان مبادلات مالی با بازار جهانی است. نمی‌توانیم کالایی با مبدأ و اصالت ایرانی در پلتفرم‌های اصلی یعنی پلتفرم‌های بین‌المللی، جهانی و دیجیتال که الآن سهم قابل‌ملاحظه‌ای را در خصوص بازار خرده‌فروشی جهان بر عهده دارند، صادر کنیم؛ چون به‌احتمال خیلی زیاد اکانت فروش ما را می‌بندند، این مسئله نیز تحت تأثیر همان بحث بین‌المللی است، یعنی اینکه ما از یک فرصت مهم به اسم فروش دیجیتال و پلتفرم‌های مختلف در عرصه جهانی کاملاً محروم هستیم.
این پژوهشگر هنر و صنایع‌دستی در ادامه اظهار کرد: نهادهای متولی، یعنی وزارت میراث فرهنگی، سازمان فرهنگ و ارتباطات، بخش مربوطه در وزارت امور خارجه و همین‌طور مباحث مربوط به مطالعه بازارهای بین‌المللی هیچ اقدامی دراین‌باره صورت نگرفته است. اغلب اظهارنظرها و تحلیل‌هایی که در رسانه‌ها از این عزیزان می‌خوانیم صرفاً بافته‌های ذهنی است تا موقعیت‌های بازار جهانی! خیلی از کشورها مثل ژاپن، کره جنوبی و چین برای فروش محصولاتشان در شهرهای ما مطالعه میدانی، نظرسنجی، مخاطب شناسی و… انجام می‌دهند و برای این کار هزینه‌های زیادی هم می‌کنند؛ ما هیچ‌گونه تصور واقع‌گرایانه‌ای نسبت به سلیقه و سبک زندگی مخاطب امروز در جهان نداریم، در نتیجه خطای تحلیل‌هایمان هم خیلی بالا می‌رود.
مرادخوانی تاکید کرد: با توجه به رقابت فراوان امروز، در جهان این‌طور نیست که بقیه در سطحی باقی بمانند تا ما به آن‌ها برسیم، همه در تلاش‌اند تا با سرعت خیلی بالایی ترقی و تعالی پیدا کنند. مسئله دیگری که وجود دارد این است که امتیازات و مشوق‌های صادراتی که پیش‌تر برای صادرکنندگان وجود داشت را حذف کردند؛ از طرفی دیگر پیمان‌نامه ارزی به مانعی بر سر راه صادرکنندگان تبدیل‌شده و متأسفانه توسط بانک مرکزی تهمید شده است و همه صادرکنندگان را از فعالیت می‌ترساند.
وی افزود: اگر صادرکننده بخواهد که یک کالا یا محصولی را به ارزش یک‌میلیون دلار صادر کند باید تعهدنامه ارزی در بانک مرکزی پرکند و موظف می‌شود ظرف مهلت مثلاً ۵ ماه این پول را به کشور برگرداند و اگر این کار را نکند سر و کارش با نهادهای امنیتی، انتظامی و بگیروببند است؛ این در صورتی است که شما یک‌میلیون دلار کالایی را که دارید می‌برید را نمی‌توانید در عرض یک هفته به فروش برسانید و یا حتی ممکن است فروش آن‌یک سال طول بکشد، درنتیجه این مانع پرحاشیه‌ای است که خیلی از صادرکنندگان صنایع‌دستی و فرش دستباف را با چالش‌هایی جدی روبه‌رو کرده است و درواقع همین‌ها از ورود به بازار جهانی خودداری می‌کند.
مراد خانی در رابطه با عملکرد دولت برای تسهیل روند صادرات صنایع‌دستی عنوان کرد: می‌توانم بگویم که دولت تقریباً هیچ کاری نکرده است؛ معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی هم برای بحث تسهیل صادرات هیچ کاری نکرده است و صرفاً گاهی مصاحبه‌ای می‌کنند و براثر آن مصاحبه یکسری موضع گری‌هایی دارند و در عمل تا آنجایی که من میدانم و نسبتاً هم دقیق است هیچ کاری نکردند.
وی در رابطه باوجود مواد اولیه صنایع‌دستی در ایران اظهار کرد: برخی از مواد را داریم و برخی از مواد را درواقع نداریم، ولی مشکل بود و نبود مواد اولیه در داخل کشور نیست، مشکل نبود یک زنجیره منسجم تأمین مواد اولیه است، حالا ممکن است یکسری مواد در کشور ما باشد، درنهایت فعالین این حوزه مجبور به برخورد با واسطه هستند و ممکن است که از خارج وارد کنند و به‌تبع آن کیفیت پایین می‌آید و قیمت بالا می‌رود؛ عدم وجود زنجیره تأمین مواد مشکل است و باید یک فضای یکدستی به وجود بیاید و مشکلات حل شود.
مراد خانی در پایان ضمن اشاره به بحث تأمین ارز برای مواد اولیه گفت: تبدیل ارز به کالای وارداتی یک دستورالعمل و طبقه‌بندی خاصی از طرف وزارت صنعت معدن تجارت دارد، یعنی دستورالعمل‌های تأمین ارز برای واردات کالا متعلق به وزارت صمت و بانک مرکزی است. نکته‌ای که وجود دارد این است که آیا در تأمین مواد اولیه و … این طبقه‌بندی وجود دارد یا خیر؟ اما از آنجایی که بانک مرکزی و وزارت صمت در جریان نیازهای کل کشور نیستند، وزارت‌های مربوطه باید برای چانه‌زنی‌های لازم وارد شوند؛ چون اگر با ارز آزاد وارد شود با افزایش قیمت و مشکلات دیگر مواجه می‌شویم.
